Indrukwekkende stille tocht naar NS-station

1 oktober 2019 om 20:45 Historie 75 jaar Herdenken Putten

PUTTEN In de kerk waar de mannen 75 jaar geleden werden verzameld was het al bijna muisstil. Zodra de groep afslaat naar het station begint Marieke Booy op haar viool te spelen. Als de hele groep naar voren wandelt op de klanken van Schindler's List is ook het weggestopte verdriet van 75 jaar af te lezen op de gezichten. Puttenaren in rolstoel, Puttenaren die gearmd richting het podium lopen. Het is aan burgemeester Henk Lambooij om het woord te nemen. ,,Hoe anders was het 75 jaar geleden, toen de bevelhebber van de Wehrmacht het volgende oordeel uitsprak: het dorp Putten zou platgebrand worden, de mannen tussen de 15 en 50 jaar werden weggevoerd. Ik heb mij tijdens de stille tocht proberen te verplaatsen in de gedachten van de mannen. Zouden ze bang zijn geweest? Zouden ze vertrouwd hebben op God en werd er in stilte gebeden? Waren er zorgen om de achterblijvers? Ik heb de route uit vrije wil gelopen, terwijl zij onder dwang werden weggevoerd." Volgens Lambooij werd er 75 jaar geleden een gat geslagen in de Puttense gemeenschap, een gat dat nooit meer werd gedicht. ,,Daarom staan wij nu hier. Opdat wij niet vergeten. Opdat wij nooit vergeten." Het blijft volgens de burgervader een zwarte bladzijde in de geschiedenis van het dorp, waardoor de oorlog nooit ver weg is in Putten.

Maranke Pater

ALSOF ALLES DOOD WAS Ook Evert de Graaf mocht het woord voeren tijdens de korte bijeenkomst. In een paar minuten tijd gaf hij weer wat er in de dagen rond 1 en 2 oktober gebeurde. Indrukwekkend waren de woorden die de weggevoerde Wouter Rozendaal opschreef toen hij terugkwam uit de kampen en die De Graaf voorlas: ,,In het bosje hier tegenover hebben de weggevoerde mannen tijdelijk gescholen tot het tijd was om op transport te gaan. Wouter Rozendaal schreef: 'Wij gingen in een lange rij naar het station, door het dorp. Maar er was geen volk meer op de straat, net alsof alles dood was. Bij het spoor aangekomen, zag ik eerst mijn koeien in de wei, die wisten ook niet wat er met hun melker ging gebeuren. Wij werden in de dennen bij het spoor gejaagd. Van alle kanten kwamen de menschen met eten en kleding, maar ik zag mijn vrouw nergens. En ik geloof, dat het mij ook beter was dat ik haar niet zag, want ik zag zoveel mannen en vrouwen huilen bij dat afscheid en het merendeel heeft haar familie niet weer gezien.' "

Ook de burgemeester van Ladelund Lutz Martens had een speech voorbereid. ,,We staan hier en herdenken de mannen die weggevoerd werden en zij die achterbleven. Het was een tijd die we nooit meer mee hoeven te maken en daarom vraag ik om een minuut stilte. Ik schaam mij diep voor wat er hier is gebeurd en herdenken dit met elkaar zodat we de razzia nooit zullen vergeten." Ook Michel Kooij, voorzitter van de stichting Samen Verder Putten roept mensen vooral op om de unieke aspecten van de razziageschiedenis uit te dragen en erover in gesprek te gaan met de omgeving. De stichting zoekt steeds opnieuw nieuwe manieren om te herdenken. niet alleen in de herdenking van de weggevoerden maar ook die van de weggevoerde mannen van het Joodse Werkkamp op kasteel de Vanenburg.

HOGE OPKOMST Als de bijeenkomst is afgelopen en de mensen zich naar de forumavond van stichting Oktober '44 in de Aker haasten blijft Henri Timmer nog even achter om alles in goede banen te leiden samen met andere vrijwilligers van Samen Verder Putten. De stille tocht maakte op hem, nabestaande van zijn weggevoerde opa en oom een diepe indruk. Timmer: ,,Het bracht me in gedachten naar de mannen en hoe ze naar het station liepen. Ik weet dat ik vanavond weer thuis kom, maar zij wisten niet waar ze heen zouden gaan" Timmer is verrast door de hoge opkomst en zo ook burgemeester Henk Lambooij: ,,Gezien de weersvoorspellingen had ik niet verwacht dat er zoveel mensen mee zouden lopen. Ik vond het heel bijzonder dat er mensen uit alle lagen van de bevolking waren. De stille tocht gaf mij reflectie: hier werden onschuldige echtgenoten, vaders, broers, zonen, grootvaders en ooms weggevoerd. als beesten."

GEDICHT Loïs Nieuwenhuis (11) mocht een gedicht van haar grootvader Henk Vaessen voorlezen. Henk Vaessen: ,,Van deStichting Samen verder Puttenkreeg ik het verzoek om een gedicht temaken over de noodzaak voor volgende generaties om te blijven herdenken. Vandaar dat het is voorgedragen door een jong meisje en vandaar de foto methet jongetje dat in deOude Kerk, de plaats vanwaar de mannen destijds zijn weggevoerd, verbaasd om zich heen kijkt. Het is alsof hij, zonder dat hij dat beseft, tóch aanvoelt op een bijzondere plaats te zijn; dus je begrijpt het gedicht pas als je de foto erbij ziet!''

De foto hing boven het podium waar de sprekers op stonden. Het jongetje, dat met grote aandacht daar om zich heen kijkt, staat symbool voor de noodzaak dat ook volgende generaties blijven herdenken. Dát is de essentie van het gedicht geschreven doorHenkVaessenen werd voorgedragen door zijn kleindochter Lois.

Herdenken

De herinnering vervaagt

hoe generaties-lang geleden

al die mannen werden aangeklaagd

en, ondanks de gebeden,

onschuldig werden opgejaagd

gelaten, maar met bange schreden.

Inmiddels dreigt de tijd

de gebeurtenis te reduceren

tot niet meer dan een historisch feit

en rest ons slechts te accepteren

dat stemmen zullen zwijgen