HPV-vaccinatieprogramma uitgebreid om meisjes én jongens te beschermen

PUTTEN Acht op de tien mensen raken in hun leven tenminste één keer besmet met het humaan papillomavirus (HPV). In de meeste gevallen ruimt je lichaam het zelf op, maar dit ene virus kan op latere leeftijd zes vormen van kanker veroorzaken. Daarom krijgen na meisjes nu ook jongens een uitnodiging om zich tegen HPV te beschermen. De brieven vallen tussen begin februari en begin mei op de mat. In Gelderland worden de eerste prikken vanaf half februari gezet. Corina (41) uit Putten had er vroeger graag een gekregen. Een HPV-infectie leidde bij haar tot schaamlipkanker: ,,Behalve de tumor zijn ook mijn binnenste schaamlippen, clitoris en een stukje plasbuis verwijderd.”    

HPV komt heel veel voor en is erg besmettelijk; tachtig procent van de mensen die seksueel actief is, raakt ooit geïnfecteerd. Het lichaam ruimt het virus vaak binnen twee jaar zelf op, maar soms blijft het langer in de cellen aanwezig. Dan kan een voorstadium van kanker of zelfs een kwaadaardige tumor ontstaan. Dat laatste overkwam Corina: ,,Het begon met een plekje dat jeukte. Ik zag daar een verdikking op mijn schaamlip waarvan de huid kapot was. Zal wel door het vrijen gekomen zijn, dacht ik. Maar het bleef irriteren. Met fietsen, met zitten. Ik ging naar de huisarts en kreeg een zalfje, maar dat hielp niets. Er kwam een zware verkoudheid bij die ook maar niet over ging. De huisarts schreef prednison voor met het idee zo de ontstekingen in mijn lichaam aan te pakken. Toen zelfs deze kuur geen oplossing bood, werd ik doorverwezen naar een gynaecoloog die een biopt besloot te doen. Het zag er niet goed uit en ik werd doorgestuurd naar Amsterdam. Dat was de eerste keer dat de geachte bij me opkwam dat het misschien kanker zou kunnen zijn. Een week later kreeg ik inderdaad de diagnose schaamlipkanker, een ziekte die vooral voorkomt bij vrouwen van zeventigplus. Ik was pas 34 en doodziek.” 

VERSCHILLENDEN FACTOREN Of iemand wel of geen kanker krijgt door HPV is van veel verschillende factoren afhankelijk. Het heeft onder andere te maken met de plek waar de cellen groeien en de mate waarin de cellen afwijken. Er zijn meer dan honderd typen HPV, waaronder varianten met een hoog risico op kanker. De HPV-typen 16 en 18 zijn het meest gevaarlijk en kunnen kanker aan de penis, anus, vagina, baarmoederhals, schaamlippen en in de mond- en keelholte veroorzaken. De tijd tussen besmetting met HPV en het ontstaan van kanker is meestal meer dan vijftien jaar. Een HPV-infectie op zich heeft geen invloed op de vruchtbaarheid. Wel kunnen de eventuele gevolgen invloed hebben op het krijgen van kinderen, bijvoorbeeld door het ontstaan van een bepaalde vorm van kanker en de behandeling daarvan.   

WEER PRIVEGEBIED Corina is inmiddels genezen verklaard, maar dat kostte haar wel haar binnenste schaamlippen, clitoris en een stukje plasbuis. ,,Het gaat goed met me, maar bij mijn jaarlijkse controle ben ik altijd zenuwachtig. Ook als ik ergens een bobbeltje voel maak ik meteen zorgen. Ik vertrouw mijn lichaam niet meer. Wat ik ook lastig vond is dat mijn vagina voor mij gelijk stond aan ellende. Er hadden zoveel artsen naar gekeken en er was zoveel mee gebeurd, dat het een tijd duurde voordat het weer als een privégebied voelde. Boven alles ben ik blij dat ik leef en ik er verder weinig lichamelijk ongemakken aan heb overgehouden. Na het verwijderen van de tumor en het omliggende weefsel is een hersteloperatie uitgevoerd door een plastisch chirurg, waardoor het zitten weer comfortabel werd. Door mijn ziekte, ben ik heel erg voor vaccineren tegen HPV. Het is zo’n kleine moeite: twee prikken en je bent voor een groot deel beschermd tegen zes soorten kanker, waaronder schaamlipkanker. Als mijn dochter, nu twee jaar, straks oud genoeg is vertel ik haar zeker waarom ik graag wil dat ze zich laat vaccineren.” 

KANKER VOORKOMEN Jaarlijks krijgen in Nederland bijna vierhonderd mannen een vorm van HPV-kanker, tachtig procent daarvan kan worden voorkomen als jongens zich laten vaccineren. Daarnaast krijgen zo’n 1.100 vrouwen kanker door HPV, waarvan ongeveer 75 procent kan worden voorkomen met de HPV-vaccinatie. In Nederland wordt gebruik gemaakt van een vaccin dat beschermt tegen HPV-typen 16 en 18. Na vaccinatie maakt het lichaam antistoffen aan, zodat het virus na een infectie snel herkend en opgeruimd wordt. Het vaccin beschermt tenminste tien jaar en werkt het beste voordat een HPV-besmetting aanwezig is. HPV kan worden overgedragen tijdens de seks, maar de besmetting kan ook tijdens het vrijen via vingers of de mond gebeuren. Het gebruik van een condoom biedt bescherming, maar de overdracht van HPV wordt hiermee nooit helemaal voorkomen. 

NIEUWE RESULTATEN In een aantal Europese landen – Duitsland, België, Ierland, Luxemburg en Noorwegen – worden naast meisjes ook jongens gevaccineerd tegen HPV. Veel andere landen zijn net gestart, starten binnenkort of overwegen de HPV-vaccinatie voor jongens. Nienke van Trommel, gynaecoloog in het Antoni van Leeuwenhoek-ziekenhuis, vindt dat een goede ontwikkeling: ,,Het helpt om de verspreiding tegen te gaan en tegelijkertijd kunnen jongens zich beschermen tegen bijvoorbeeld penis- of anuskanker. Deze vormen van kanker komen steeds vaker voor en kunnen niet in een vroeg stadium worden ontdekt door bijvoorbeeld een uitstrijkje. Resultaten van nieuwe studies laten zien dat de HPV-vaccinatie echt goed beschermt en dat baarmoederhalskanker na vaccineren veel minder vaak voorkomt. Ook weten we nu zeker dat jong vaccineren beter is, het liefst voordat iemand seksueel actief is. De vaccinatiegraad ligt momenteel op 64 procent en dat is hoger dan ooit. Goed nieuws natuurlijk, maar over de veiligheid van het vaccin hebben ouders en jongeren soms twijfels en dat vind ik jammer. Uit alle onderzoeken blijkt dat eventuele bijwerkingen mild en niet blijvend zijn. Het is toch juist heel bijzonder dat er een vaccin bestaat dat beschermt tegen kanker?” 

OVER DE HPV-VACCINATIE De vaccinatie tegen HPV is onderdeel van het Rijksvaccinatieprogramma dat wordt gecoördineerd door het Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu (RIVM). Het vaccin dat wordt gebruikt, is in 2007 op de markt gebracht en wordt vanaf 2010 in het Rijksvaccinatieprogramma gebruikt. In de eerste tien jaar werden ongeveer 800.000 meisjes volledig gevaccineerd tegen HPV. Vanaf 2022 wordt het HPV-vaccin na een advies van de Gezondheidsraad ook aan jongens aangeboden. Tegelijkertijd gaat de vaccinatieleeftijd omlaag van dertien naar tien jaar. Alle kinderen ontvangen de uitnodiging in het jaar dat ze tien worden. In 2022 en 2023 krijgen daarnaast alle twaalf- tot achttienjarigen die nog niet tegen HPV zijn gevaccineerd, een uitnodiging om zich alsnog te beschermen tegen HPV-kanker. Jongens en meisjes tot vijftien jaar krijgen twee prikken en die van vijftien jaar en ouder drie prikken voor een goede, langdurige bescherming. Je wel of niet laten vaccineren is een persoonlijke keuze en dus niet verplicht. 

Zie voor meer informatie ook www.rvp.nl/hpv