Jan Overeem: ,,De boeren zijn gegriefd in hun hart, waardoor ze er moeite mee hebben om dit een plek te geven.''
Jan Overeem: ,,De boeren zijn gegriefd in hun hart, waardoor ze er moeite mee hebben om dit een plek te geven.'' Pauw Media

Jan Overeem van Christen Contact Agrarisch ziet boeren worstelen met Dankdag

31 oktober 2022 om 20:00 Religie

BARNEVELD ,,Dankdag 2022, hoe dan? Hoe kun je danken voor gewas en arbeid in een jaar vol crises? Kun je niet beter opnieuw een biddag houden?” Die vragen stelt Jan Overeem (59) als landelijk voorzitter van de vereniging Christen Contact Agrarisch (CCA). Op zoek naar antwoorden.

De Voorthuizenaar schetst in een oproep aan kerken de actualiteit wereldwijd, waarbij hij refereert aan de verwoestende oorlog in Oekraïne, de ernstige energiecrisis en de problematische stikstofcrisis. 

,,Het stikstofdebat polariseerde’’, stelt Jan Overeem vast. ,,Boeren protesteerden, ze vroegen aandacht voor hun problemen en perspectief voor hun familiebedrijven. Goede gesprekken over oplossingen bleken niet of nauwelijks meer mogelijk. Bemiddelaar Remkes had in de ogen van boeren gekeken en zag hoe diep het allemaal zat. Want je kunt ze niet een zak met geld meegeven, waarna ze maar moeten zien waar ze blijven. Voor een agrariër die geboren en getogen is op een boerderij en daar zijn hart aan verpand heeft, is het enorm ingrijpend als je ineens weg moet. Remkes plaatste het in de juiste context. Hij sprak duidelijke taal: er is sprake van een diepe vertrouwenscrisis tussen overheid en landbouwsector. Bovendien staat de stikstofcrisis niet op zichzelf. Er zijn grote opgaven ten aanzien van bodem, water, klimaat, biodiversiteit en gezondheid. Deze kwesties vragen om een integrale aanpak.”

We vragen te bidden voor boeren bij wie de toekomst van hun bedrijf (soms zeer) onzeker is

GEGRIEFD HART In deze werkelijkheid wordt het woensdag 2 november toch Dankdag voor gewas en arbeid. De voorzitter van CCA roept de kerken op om zowel te danken als te bidden, mede namens vakorganisatie CGMV agrariërs. Overeem: ,,Te danken voor Gods almacht en zorg, dat Hij zonlicht en na droogte ook regen gaf en gewassen liet groeien. Dat we dagelijks eten en drinken hebben. Te danken voor boeren, tuinders en vissers die met passie hun werk doen, op het land of in de stal. 

We vragen te bidden voor boeren bij wie de toekomst van hun bedrijf (soms zeer) onzeker is. Te bidden voor dit land en volk. Dat de polarisatie mag afnemen, dat we echt naar elkaar luisteren en het goede voor elkaar en voor de aarde zoeken. Te bidden voor mensen die onvoldoende geld hebben om rond te komen. Te bidden voor overheden en bestuurders, om Gods wijsheid, zodat ze rechtvaardige besluiten kunnen en durven nemen.”

NEGATIEVE SPIRAAL Overeem merkt dat sommige boeren moeite hebben met Dankdag en ook bedanken voor het lidmaatschap van CCA. ,,Ik sprak iemand die in zijn hart erg boos was en dat niet van zich af kon zetten. Ik kan me voorstellen dat je heel veel moeite hebt om te danken, al weet ik dat dit bovenaan moet staan als je gelooft. Elke dag weer. Maar als je bedrijf en je gezin zo geraakt wordt, krijg je daar moeite mee. Het is zwaar als je opvolger het niet meer ziet zitten en dus je boerderij moet afbouwen. Dat is niet zomaar even geregeld. De boeren zijn gegriefd in hun hart, waardoor ze er moeite mee hebben om dit een plek te geven. Met als gevolg dat ze kans lopen om in een negatieve spiraal terecht te komen, waardoor ze overspannen of burn-out raken. Dan ben je nog verder van huis.”

Wij bidden elke dag dat de oorlog in Oekraïne mag stoppen

OORLOGEN Dat God het leven en bedrijven leidt, staat voor de Voorthuizenaar wel buiten kijf. Overeem gelooft erin dat de Schepper de wereld bestuurt. ,,Ik was zondag in de kerk en toen ging het over psalm 46 en de vaste burcht. God doet oorlogen beginnen en doet ze stoppen. Wij bidden elke dag dat de oorlog in Oekraïne mag stoppen, maar die gaat tot op de dag van vandaag nog door. Dat hebben we niet in onze hand, maar we mogen er wel voor bidden. Je kunt ook dankbaar zijn dat er mensen uit dat land gespaard zijn en in ons land een tweede leven gaan opbouwen. Het is enorm complex.”

Overeem wil de Bijbel als leidraad hanteren en wijst op teksten die hoop geven. ,,Die moet je wel krijgen en daarom is de kerkgang en Dankdag belangrijk. Om weer hoop en vertrouwen in de toekomst te krijgen. Het is goed om achterom te kijken, wat er allemaal gebeurd is en waar we nu staan, maar je moet ook vooruit kijken.”

Hij sluit niet uit dat God de mensen iets wil vertellen met de crises, omdat die in zijn ogen tekenen aan de wand zijn als je gelooft in een eindtijd, waarover geschreven staat in het boek Openbaringen. ,,Ik weet niet wanneer dat is en ik ben ook nuchter, want vijftig jaar geleden was ook niet alles koek en ei. Maar je moet er wel rekening mee houden.”

REGENWORMEN EN KUNSTMEST Terug naar het weerbarstige agrarische leven van de huidige tijd. Meer consumptie, expansie, klimaatverandering en rentmeesterschap, de vraag is in hoeverre deze factoren met elkaar op gespannen voet staan en of de individuele mens hier invloed op heeft en verantwoordelijkheid wil nemen.

Overeem snapt dat de ‘piekbelasters’ bij Natura 2000-gebieden zo niet verder kunnen boeren. ,,De afgelopen dertig jaar is het deels een beetje fout gegaan in de agrarische sector. Aan de andere kant is dat ook de ontwikkeling van de wetenschap en economische vooruitgang. Maar als we nu in Noord-Holland huizen willen bouwen, is dat dan zo handig, als we weten dat de zeespiegel stijgt? Dat zijn vraagstukken die we niet een-twee-drie oplossen. Dit is een denkproces dat tijd kost. Als iemand wil omschakelen naar biologisch boeren, doe je dat niet zomaar even, want dat is een hele andere manier van werken, waar je naar toe moet groeien.”

Ik ben van mening dat we als sector in staat zijn om te veranderen

Overeem ziet dat de transitie, de omschakeling, al ingezet is. ,,Omdat iedereen beseft dat we de wereld niet gaan redden als we op de oude voet verder gaan. We moeten ook als sector veranderen, maar wat in twintig jaar is opgezet, heb je niet in vijf jaar veranderd. Boeren hebben geïnvesteerd en het economisch systeem zit daar achter. Zo heb je ook bedrijven die in de periferie om de boer heen zitten en daarvan afhankelijk zijn. De eerste bedrijven gaan alweer personeelsleden ontslaan. Ik ben van mening dat we als sector in staat zijn om te veranderen, maar we moeten daar wel de tijd voor krijgen. Dan denk ik aan een periode van tien tot vijftien jaar. Maar we missen ook heel erg de visie van het kabinet, want we leven telkens van crisis naar crisis.”

KRINGLOOPDIER Als geen ander weet Overeem dat er een omschakeling is bij boeren als het gaat om de kennis over de agrarische grond, want hij geeft sinds vijf jaar les als docent bij Aeres, groen opleidingscentrum voor mbo. ,,Daar moet het beginnen, zodat je in het hoofd van jongeren krijgt dat je een vruchtbare bodem herkent aan de hoeveelheid regenwormen. De grond moet goed zijn, want dan kun je goed oogsten. Ze weten dat er vaste mest op het land moet komen en geen kunstmest. 

Zo is het tegenwoordig technisch al mogelijk om vloeibare mest uit de lucht af te vangen en te gebruiken voor de bodem. Dat is een stukje van de kringloop, maar Europese regelgeving houdt dit tegen. Dit kost tijd.”

De CCA-voorzitter wijst erop dat de agrarische sector vaak heel slim en nuttig werkt. Zo typeert hij het varken als een ‘kringloopdier ten voeten uit’. ,,Mijn broer voert zijn vleesvarkens met brij, waarvan de helft bestaat uit restproducten die wij als mensen niet meer hoeven, zoals stoomschillen en tarwezetmeel. Die kant moet het in de sector nog meer op, want dat biedt kansen.”

Sluit je ogen niet voor de maatschappij en kijk om je heen wat er gebeurt

KLOOF EN VLEES Het aantal dieren in de veesector neemt volgens Overeem gestaag af. Hij ziet desondanks grotere agrarische bedrijven ontstaan, terwijl de Voorthuizenaar denkt dat kleinere boeren evengoed bestaansrecht kunnen hebben. ,,Dan moet je er misschien iets anders bij gaan doen, zoals kinderopvang, of er op een andere manier naar kijken dan alleen je koetjes melken. Sluit je ogen niet voor de maatschappij en kijk om je heen wat er gebeurt. Ik ben er ook heel erg voor om burgers te verbinden met de boeren. Laat zien wat je doet, zodat er begrip komt, want zeker in de Randstad ziet men niet meer hoe het er op het platteland aan toe gaat. De kennis is vaak ver te zoeken. Daardoor ontstaat er een kloof.”

Minder vlees eten, vindt Overeem prima. Ook biologische producten juicht hij toe. Tegelijk ziet hij dat in financieel moeilijke tijden flink naar de eigen portemonnee wordt gekeken. ,,De groei van biologisch voedsel wordt minder en dat heeft puur met geld te maken. Dat willen we eigenlijk niet, maar de consumenten bezuinigen in moeilijke tijden.” Het baart hem zorgen dat er een tendens is dat de rijken in de samenleving nog rijker worden en de armen nog armer. Overigens is het stempel biologisch volgens hem niet per definitie beter voor het klimaat. ,,Sommige biologische grondstoffen worden bijvoorbeeld helemaal uit het buitenland gehaald, omdat ze daar geteeld worden. De efficiëntie is vaak wat minder. Wat meer helpt is vermoedelijk als we allemaal een beetje minder vlees eten.”

AAN TAFEL Hij weet dat mensen bewust met hun voeding bezig zijn, ook in kerkelijke kringen. Binnen de Protestantse Kerk is het fenomeen ‘Aan tafel’ in het leven geroepen, om met elkaar hierover in gesprek te gaan. Overeem vindt dit belangrijk. En in zijn ogen mag er verschil van mening blijven. 

De CCA-voorzitter ziet ook dat agrariërs met een kleine portemonnee nog steeds heel dankbaar kunnen zijn. ,,Want groter worden is niet altijd zaligmakend. Als boeren vroeger bij de bank kwamen voor een lening, was het advies om die maar drie keer zo hoog te maken. Dat vinden mensen nu niet meer zo vanzelfsprekend. Bovendien wil de bank wel een flink lijstje met afspraken afvinken en is het niet zo eenvoudig om tien of vijftien jaar vooruit te kijken als je wilt investeren. Dat hangt vooral af van de economie en de overheid.”

Het is niet alleen kommer en kwel

Volgens Overeem was er dit jaar ook reden tot dankbaarheid als hij kijkt naar de akkerbouwproducten. ,,Die zijn, ondanks de droogte, bijna allemaal netjes van het land gekomen. Het is niet alleen kommer en kwel. Er is veel zorg, maar dat is van alle tijden. Als we kunnen danken, dan kunnen we ook weer bidden. En in geloof uitspreken ‘dat onze hulp is in de Naam van de Heere, die hemel en aarde heeft gemaakt, die het werk van Zijn handen niet laat varen, maar tot Zijn bestemming zal brengen’.

Psalm 67 spreekt hem in dit verband erg aan, omdat het een lofpsalm is, waarin ook om zegen wordt gevraagd. ‘De aarde heeft haar opbrengst gegeven. God zegent ons en alle einden der aarde zullen Hem vrezen’. ,,Dat is een mooie psalm om op Dankdag te lezen en te zingen.” Overeem zal woensdag zeker de dorpskerk in zijn woonplaats bezoeken.

Freek Wolff

Deel dit artikel via:
advertentie
advertentie