'Boek kantelde landelijke visie'

De Tweede Wereldoorlog en de razzia van Putten inspireerden al eerder verschillende schrijvers. Eén van hen vertelt nog eens wat hen dreef om een boek te schrijven over deze periode in de geschiedenis van Nederland en Putten in het bijzonder.

PUTTEN In 1998 verscheen Putten - de razzia en de herinnering van Madelon de Keizer, een historische studie naar de razzia van Putten in oktober 1944 en naar de herinnering van de razzia in de nakomende vijftig jaar.

Nadat zij was gepromoveerd aan de Universiteit van Leiden, maakte Madelon de Keizer tijdens haar verblijf aan de Universiteit van Princeton (VS) kennis met nieuwe onderzoeksmethoden. In die tijd werd daar veel onderzoek gedaan naar hoe samenlevingen hun verleden herdenken en het zich herinneren. ,,In Frankrijk was al in 1989 een grote herdenking geweest van de Franse Revolutie en in de VS was grote belangstelling voor de herdenking van de ontdekking van Amerika door Columbus toen hij in 1492 zijn eerste reis naar Amerika ondernam. Wat ik hieraan interessant vond was het nieuwe besef hoe die herdenkingen een eigen geschiedenis kenden. Terug in Nederland wilde ik Iets dergelijks doen met een onderwerp uit de Duitse bezetting.”

Op het NIOD, waar ik werkzaam was, bevonden zich vijf dozen met materiaal over de razzia van Putten. ,,In Nederland voerde na 1945 het verhaal de boventoon dat de weggevoerde mannen zich als vee hadden laten afvoeren en zich gewoon dood hadden laten maken door de Duitsers. Een ander verhaal was dat vooral de religieuze inslag van Putten bijgedragen zou hebben aan het lot van de mannen. Daar ben ik dwars tegenin gegaan in mijn boek. Er was nog niet eerder zulk diepgaand historisch onderzoek gedaan naar de Puttense razzia en de manier waarop Putten met de herinnering aan de razzia is omgegaan. Ook daardoor, denk ik, werd het boek zo’n doorbraak.” Het boek heeft veel teweeg gebracht. De Keizer werd zelfs voor de rechter gedaagd omdat ze een zekere Puttenaar een verrader had genoemd. ,,Dat proces heb ik glansrijk gewonnen.”

Dat de mannen niet tegen het harde kampleven in Noord-Duitsland zouden hebben gekund omdat zij gelovige boeren waren, heb ik met harde historische gegevens over het kampleven weerlegd. Onder de weggevoerden zaten trouwens niet alleen maar boeren. Door het boek is ook de landelijke visie op de razzia in Putten gekanteld en dat was ook een belangrijk punt.”