Katja Happe, directeur van de KZ-Gedenk- und Begegnungsstätte in Ladelund.
Katja Happe, directeur van de KZ-Gedenk- und Begegnungsstätte in Ladelund. Fabian Birke

Forumavond over Herdenken nu en in de toekomst

1 oktober 2019 om 12:33 Evenementen 75 jaar Herdenken Putten

PUTTEN Jan van Kooten is directeur van het Nationaal Comité 4 en 5 mei. Katja Happe is directeur van de KZ-Gedenk- und Begegnungsstätte in Ladelund. Samen nemen zij deel aan de Forumavond van de stichting Oktober '44 die op 1 oktober in de Aker wordt georganiseerd.

Maranke Pater

Jan van Kooten kent Putten omdat hij 15 kilometer verderop werd geboren. ,,Toen ik jong was hoorde ik al verhalen over de Tweede Wereldoorlog en die komen dichterbij als je het verhaal van het naburige dorp hoort. Ik zat als jongere bij de gereformeerde kerk in Kootwijkerbroek en we hadden nauwe banden met de kerk in Putten. Ik ken het dorp en de situatie en dat zorgt ervoor dat ik een extra betrokkenheid voel bij het verhaal van de Puttense Razzia.” Hij gebruikt de Razzia van Putten dan ook regelmatig als onderwerp in lezingen. ,,Het is een superlokaal dorpsverhaal over een dorp dat overvallen is door de terreur. Toch is het een gebeurtenis die nationaal en internationaal grote impact heeft gehad.” Dit maakt het volgens Van Kooten bijzonder maar toch ook ingewikkeld, want gaat het verhaal wel door als de eerste generatie er niet meer is? ,,Als een verhaal als dit niet wordt onderhouden dan gaat het verloren. Door het van generatie op generatie te vertellen blijft de geschiedenis leven. Er zijn verschillende vormen die daarvoor gevonden kunnen worden waar we wel onze energie in moeten steken. We moeten het verhaal over de Puttense Razzia koesteren omdat het zo’n verdrietig en tegelijkertijd bijzonder verhaal is.”

GESLOTEN Van Kooten geeft aan dat Putten een gesloten gemeenschap is, waardoor het voor veel dorpelingen die de gebeurtenissen hebben meegemaakt ook lastig is om erover te vertellen. ,,Mensen zijn getraumatiseerd, al is dit verdriet in de loop der jaren wel gesleten. Het is belangrijk om deze mensen het belang te laten zien om hun verhaal te vertellen ondanks de pijn die het nog dagelijks doet, anders wordt het een betekenisloos gebeuren en raakt het verhaal in de vergetelheid.” Van Kooten zou ook graag elementen uit de razziageschiedenis willen gebruiken. ,,Ze kunnen dienen als waarschuwing, maar ook als teken van dankbaarheid, dat er vrede is en dit nooit meer mag gebeuren. Een verhaal kan laten zien hoe mensen kracht hebben weten te putten uit wat er is gebeurd en hoe ze hun leven weer hebben opgepakt. Er vallen heel wat waardevolle elementen te halen uit de ellende. Door het verhaal te vertellen blijft het ook betekenis houden voor vandaag. Ieder heeft zijn eigen verhaal over de oorlog, er bestond geen enkele vorm van willekeur.”

DOORGEVEN Wat in Putten is gebeurd had volgens Van Kooten net zo goed Nijkerk kunnen treffen: ,,Er zijn joden opgepakt die bij aankomst in de concentratiekampen direct zijn vergast. Een ander kwam door een vergissingsbombardement van de geallieerden om het leven. Ieder heeft zijn eigen verhaal en daarom moeten we deze verhalen met elkaar delen, zonder het gevoel te krijgen: ‘ik heb meer geleden dan een ander’.” Tijdens de Forumavond gaan verschillende generaties met elkaar in gesprek. ,,Hier ligt de sleutel van de toekomst. De generatie van nu neemt de verhalen uit het verleden op een andere manier op. Je moet je middelen kiezen om het verhaal door te geven. Dit kan door middel van een film, of een digitaal verhaal. Je kunt kinderen verhalen laten verzamelen en ze actief betrekken bij de geschiedenis van de razzia. Het moet zorgvuldig, bewust en met beleid worden overgedragen. Daarin ligt een taak voor eerdere generaties.”

LADELUND Naast de Gedachtenisruimte in Ladelund ligt het kerkhof waar ook de negen massagraven van de gevangenen die omkwamen in het concentratiekamp liggen. Hier liggen 110 Puttenaren begraven. Katja Happe: ,,Herinneren is belangrijk om te weten wat we als mens nu moeten doen. We moeten een mening over de gebeurtenissen van vandaag ontwikkelen. Hierin draait het vooral om waarde en respect voor een ander. Er is een parallel te leggen naar de drama’s van de vluchtelingen en daarin is het ook heel belangrijk om deze mensen met respect te behandelen en om te kijken hoe we in de geschiedenis met gevangen genomen mensen omgingen.”

VOORBEELD Pastoor Meyer was volgens Happe een voorbeeld van hoe je toen ook met mensen om kon gaan, anders dan de bevelhebbers en machthebbers in Duitsland die op een hele andere manier bezig waren met hun ideologie en gedachten. ,,Zij hebben de mens niet gewaardeerd. Pastoor Meyer heeft gezien hoe het leven voor de kampbewoners was en wat er met de mensen gebeurde. Hij keurde dit waarschijnlijk niet goed. We weten niet waarom hij het het heeft gedaan, maar hij deed het. Hij heeft de mannen een christelijke begrafenis gegeven. Hierdoor heeft hij ook de waarde die de mens had in de dood teruggegeven.” In 1950 vertrok een grote groep nabestaanden uit Putten naar Ladelund om de graven te bezoeken. ,,Ik vind het een grote stap voor de mensen uit Putten om vijf jaar na de Tweede Wereldoorlog in het land van de toenmalige vijand te komen. Ze wilden het graf van hun vader, broer of zoon zien. Hierdoor zie je dat het herdenken van de doden meer waard is dan om jezelf te bekommeren over of het ene leven meer waard was dan het andere.”

BAND Happe is nog maar kort leider van de Gedachtenisruimte in Ladelund, maar ze ziet dat de mensen die nu naar Ladelund komen anders omgaan met de inwoners van het dorp dan in de jaren vijftig. ,,In april hebben we met de stichting Samen Verder Putten gewerkt aan de Tuin van Ontmoeting. Er zijn veel vriendschappen ontstaan tussen de inwoners van het dorp en de mensen uit Putten. Ik weet nog dat ik de kleinkinderen van een slachtoffer van de razzia bij zijn graf zag. Ze hebben tijden van verdriet gehad, maar ook tijden van plezier van het bij elkaar zijn. Door samen aan nieuwe projecten te werken werk je ook aan de band tussen inwoners van Ladelund en Putten.”

GENERATIES Tijdens de Forumavond zal Happe verschillende generaties Puttenaren ontmoeten. ,,Ik begrijp dat het herdenken voor de oude generatie nog sterker is, omdat zij nabestaanden zijn en de gebeurtenissen misschien als kind hebben meegemaakt. Voor de jeugd is de razzia ver weg. Het is immers 75 jaar geleden en dat is voor een jong iemand een hele tijd. Maar toch is het belangrijk dat ook die jonge mensen die in Putten wonen veel weten over de geschiedenis van het dorp. Zij ontwikkelen een mening over het verleden en ook hoe ze nu met herdenkingen om moeten gaan. Ik vind het belangrijk om te leren dat het niet alleen genoeg is om te herinneren en te herdenken, maar dat we ook vandaag nog weten waarom we het doen en waarom we de beslissing nemen hoe we de herdenkingen in de toekomst vorm willen geven.”

De Forumavond vindt op 1 oktober vanaf 20.00 uur plaats in De Aker aan het Fontanusplein en is gratis toegankelijk.

Jan van Kooten, directeur van het Nationaal Comité 4 en 5 mei.
Deel dit artikel via:
advertentie
advertentie
advertentie