Buurtzorg Jong Putten vormt netwerken om kwetsbare gezinnen

PUTTEN - 'De maatschappij van tegenwoordig' is een serie artikelen over de rol van de kerken, de gemeente en het bedrijfsleven in de veranderende maatschappij, ook in Putten. De serie gaat in op de visie en het handelen van de genoemde partijen ten opzichte van de maatschappelijke uitdagingen zoals werkloosheid, eenzaamheid en financiële problematiek van burgers in de gemeente Putten. Hoe gaan de partijen hiermee om? Welke rol spelen de kerken, de plaatselijke overheid en het bedrijfsleven hierin? Wat is hun visie en verantwoordelijkheid? Betty Haitsma, ambulant gezinshulpverlener bij Buurtzorg Jong Putten, heeft dagelijks te maken met gezinsproblematiek.

door Arjan Glas

In de huiskamer steekt Betty van wal over het ontstaan van Buurtzorg Jong Putten. "Een aantal jaar geleden is Buurtzorg gestart met het formeren van kleine, zelfsturende teams om sneller en efficiënter te kunnen werken. Deze manier van werken is heel succesvol gebleken. Vanuit dezelfde visie en behoefte is in 2012 Buurtzorg Jong gestart in Nederland en heeft de organisatiestructuur van Buurtzorg overgenomen. Annemiek de Klein, directeur van een grote zorginstelling, had moeite met de bureaucratie en de langzame besluitvorming bij de jeugdhulpverlening. Zij ging een samenwerkingsverband aan met Jos de Blok, directeur van Buurtzorg Nederland. Daarop is er in 2012 gestart met twee pilots van Buurtzorg Jong. In 2013 startte Putten als derde gemeente in Nederland met Buurtzorg Jong. Daarmee heeft gemeente Putten echt haar nek uitgestoken. Momenteel zijn er tien zelfsturende teams in Nederland.

In januari 2013 zijn drie hulpverleners met verschillende achtergronden aan de slag gegaan volgens het concept van Buurtzorg Jong om gezinnen en jongeren te begeleiden. De werkwijze is overzichtelijk, onnodige bureaucratie en kosten worden bespaard. Door de snelle, korte lijntjes zijn er minder schijven in de organisatie. Ook kan er snel contact worden gelegd met cliënten. Ons doel is om op tijd in gezinnen aanwezig te zijn en preventief te werken om meer problemen te voorkomen. Buurtzorg Jong Putten valt onder de paraplu van het Centrum voor Jeugd en Gezin.

In opdracht van gemeente Putten is onze werkwijze in 2013 onderzocht door de GGD en Universiteit Wageningen. Onderzocht werd of deze nieuwe werkwijze werkelijk effect heeft op de efficiency en of dit preventiever werkt voor de gezinnen. De tussenevaluatie was positief, de definitieve uitkomst van het onderzoek moet nog komen."

Oude situatie versus nieuwe situatie

"In mijn vorige werksituatie woonden mijn cliënten verspreid over de regio, dan reed ik van hot naar her. Dan kwam ik in een gezinssituatie met problemen waar ik graag een netwerk omheen wilde vormen. Maar ik kende de plaatselijke bevolking niet, waardoor ik dus veel moest zoeken. Daarnaast werd bij complexe situaties door de coördinator een verslag gevraagd omdat de coördinator zich weer moest verantwoorden naar haar manager. Veel rompslomp dus en veel verloren tijd en energie.

In de nieuwe situatie bij Buurtzorg Jong zijn we met z'n allen verantwoordelijk, er is geen coördinator. Wij zijn samen verantwoordelijk voor hoe ik werk en voor mijn dossier. Met collega's bespreek ik de situaties tijdens intervisie. Vanuit Buurtzorg Jong is een coach betrokken aan wie ik altijd om advies kan vragen. Wij werken lokaal in de gemeente Putten en niet meer verspreid over een regio. Daardoor zijn wij bekend met de sociale kaart en Puttense organisaties en vrijwilligers, zoals de Woningstichting, het Kindcentrum, Stichting Present, Jeugd-Punt, De Praatpaal en noem maar op.

Toen ik hier als verpleegkundige kwam wonen in 1989 heb ik samen met anderen een vrijwillige thuiszorgorganisatie opgezet in Putten, en vijftien jaar lang netwerken gevormd om gezinnen en situaties heen. Doordat ik soms in complexe gezinnen kwam, kreeg ik door de jaren heen steeds meer de behoefte om meer de diepte in te kunnen gaan. Toen heb ik me omgeschoold, de SPH gedaan en ben ambulant hulpverlener geworden. Het grappige is dat ik vorig jaar bij het opzetten van Buurtzorg Jong, weer bij dezelfde netwerken terecht kwam waarmee ik vijftien jaar geleden begonnen ben. Het vormen van netwerken om kwetsbare mensen en gezinnen is precies wat de overheid momenteel wil. Dat valt nu heel mooi samen."

Sneller reageren

"De kracht van Buurtzorg Jong in de gemeenschap van Putten is dat wij goed bereikbaar en daardoor laagdrempelig zijn als er een vraag binnenkomt. We hebben korte lijntjes met betrokken hulpverleners en scholen. Vanuit ons team zijn er contactpersonen bij alle Puttense scholen. Door op school situaties te bespreken met ouders erbij, kunnen we op tijd in gezinnen aan de slag en hebben we soms voldoende aan een paar bezoeken waarin we tips kunnen geven. Door deze manier van werken kunnen we escalatie van problemen voorkomen. Dat is een heel belangrijk punt. Voorheen kwam je pas bij een gezin wanneer er een jeugdzorgindicatie of een AWBZ-indicatie was. Ik heb zo vaak gedacht: 'Was hier maar tien jaar eerder iemand geweest in dit gezin, dan was de situatie hopelijk niet geëscaleerd'. In één van mijn eerste cliëntsituaties vorig jaar was ik de negende hulpverlener die daar kwam. Er speelde van alles in dit gezin. Na allerlei andere instanties kwam ik als negende persoon pas met opvoedondersteuning. In de toekomst zou je dat liever andersom willen zien. In het afgelopen jaar hebben wij een aantal keren meegemaakt dat gezinnen wantrouwig waren richting hulpverlening, doordat hen dingen werden opgelegd en doordat hulpverleners langs elkaar heen werkten. We zouden graag preventief en vroegtijdig bij gezinnen willen binnenkomen. Die switch wordt nu gemaakt in Putten. Als hulpverlener werk ik zo ook veel prettiger. We verwijzen ook door naar bijvoorbeeld de Sociale Dienst of de GGZ. We zijn veel pragmatischer bezig."

Goed luisteren

"In de huidige werkwijze denk je niet meer vanuit methodieken en competenties, waarbij je je bijvoorbeeld afvraagt: Is dit wel een opvoedvraag? Past dit wel bij mij? Je gaat er gewoon naartoe en kijkt wat er onder die vraag zit. We beginnen met goed luisteren. Soms ga ik mee naar de Sociale Dienst of naar de Woningstichting vanwege financiële problematiek of omdat het huis te klein is.

Het concept van Buurtzorg Jong is aansluiten bij het gezin, 'eerst buurten, dan zorgen'. We luisteren, vragen, observeren eerst. Dan vragen wij; 'Wat kan ik hier betekenen?' Het concept houdt ook rekening met de samenstelling van de bevolking. Ermelo heeft bijvoorbeeld weer een andere cultuur dan Putten. Putten heeft zijn eigen geschiedenis. Het Buurtzorg Jong team in de Bijlmer ziet er qua kleur heel anders uit dan Putten. Er wordt gekeken naar de cultuur van het dorp of de stad. De medewerkers van Buurtzorg Jong worden daarop afgestemd. Op alle fronten wordt gekeken naar de juiste aansluiting."

Netwerken vormen

"Goede netwerken rondom kwetsbare personen en gezinnen is iets waar de overheid naar streeft, en daar willen wij ook aan werken. Hiermee wordt de draagkracht groter. Hier kun je bijvoorbeeld aan werken door aan een gezin te vragen: 'Wie kan en mag iets voor jullie betekenen?' , 'Hebben jullie familie, buren, moeders uit de schoolklas, die kunnen helpen?' Zo kan je al veel zorg verlichten. Zo nodig vragen wij vrijwilligersorganisaties om gezinnen te ondersteunen. Kerken spelen soms ook een belangrijke rol. De nieuwe werkwijze vraagt dat zowel de bevolking als hulpverleners breder gaan denken. Generaliserend gesproken was de bevolking gewend dat de hulpverlener de problemen wel oplost. Voor mensen is het soms nog lastig om hun buren of moeders van school te vragen. Wij draaien het dan vaak om. 'Wie zou je zelf willen helpen?' Als hulpverlener moet je daarin ook veranderen. We proberen het gezin zoveel mogelijk zelfstandig te laten opereren en de eigen regie te laten houden. Vrijwilligers zijn vaak ook toegankelijker dan een hulpverlenersinstantie. Ze kennen elkaar vaak al."

"Problemen in de gemeenschap van Putten komen overeen met die in andere woonplaatsen, zoals echtscheiding, huisvestingsproblematiek, financiële nood, verslaving, rouw, enzovoorts. Aspecten van ons werk zijn bijvoorbeeld helpen bij het structureren van de dag- en weekindeling. Ouders helpen om zelf de regie te krijgen in de opvoeding en het vinden van de goede balans tussen belonen en straffen. In Putten vindt het sociaal vangnet overleg plaats, waarin kwetsbare situaties worden besproken. Verschillende disciplines zijn in dit overleg vertegenwoordigd, zoals verslavingszorg, maatschappelijk werk, jongerenwerkers, politie, enzovoorts. Door die korte lijnen kunnen wij snel samenwerken en wij kennen elkaar. Regionaal werken wij bijvoorbeeld samen met de GGZ, Bureau Jeugdzorg, Stichting Doorbraak en verslavingszorg."

Uitdaging

"De gemeente wil graag werken met zelfsturende teams. Het gezin staat daarbij centraal. De uitdaging is om wat de overheid, en de gemeente van ons vraagt, te gaan doen. Per 1 januari 2014 is in Putten het lokale basisteam van start gegaan, waar wij een onderdeel van zijn geworden. Het is een uitdaging om samen te groeien en een werkwijze te ontwikkelen die aansluit op wat de gemeente wil. Zo kunnen we gezamenlijk vorm geven aan de participatiesamenleving."

Foto: "We willen graag vroegtijdig en preventief bij gezinnen binnenkomen."