Ooggetuigenverslag over bevrijding Putten waardevol

PUTTEN De stichting STIBO (Stichting Behoud Oorlogsherinneringen) verzamelt verhalen van ooggetuigen van de Tweede Wereldoorlog. Ooggetuigenverslagen over de bevrijding van het dorp Putten zijn er maar weinig en daarom was oprichter Pieter Trap blij dat hij het verhaal van Puttenaar Willem Knoppert mocht gebruiken.

In september 2016 besloot Pieter samen met goede vriend Arjan Denneman om een Facebookpagina en website te lanceren waarop de verhalen gepubliceerd worden. Pieter: ,,Ik kom voor mijn werk veel in contact met oudere mensen. De meeste gesprekken gaan over hun belevenissen tijdens de Tweede Wereldoorlog en de herinneringen die ze eraan hadden. Wij schrijven die herinneringen op om ze zo te bewaren voor de komende generaties.” Iedereen kan een aanvraag doen bij de stichting om een verhaal op te laten schrijven. ,,Eind vorig jaar konden we de aanvragen niet meer aan en daarom hebben we een oproep geplaatst voor ambassadeurs: mensen die interesse hebben in de Tweede Wereldoorlog en het interviewen wilden oppakken. Inmiddels hebben we een team van elf mannen en vrouwen verspreid over Nederland zitten.” De stichting probeert na een interview ook altijd om de geïnterviewden te betrekken bij de samenleving door ze in contact te brengen met scholen of organisaties waar ze hun verhaal kunnen vertellen. Naast het verzamelen van verhalen ontvangt de stichting ook graag foto’s en voorwerpen uit de Tweede Wereldoorlog zodat hier bijvoorbeeld exposities of lezingen mee georganiseerd kunnen worden.

Op 4 mei is er een ontmoetingsdag in het Pakhuys in Ermelo waar twee gastsprekers hun verhaal zullen doen. ,,Eén van hen heeft veel kennis over de luchtoorlog boven de Veluwe. De andere vertelt zijn herinneringen aan de oorlog als 12-jarige.”

Voor meer informatie over STIBO: www.oorlogsherinneringen.nl, info@oorlogsherinneringen.nl of via Pieter Trap: tel. 06-12942857.

WILLEM KNOPPERT Willem Knoppert werd geboren op 11 maart 1931 in Putten geboren in een gezin van vier dochters en twee zonen. Zijn vader was schilder. Teunet Knoppert, dochter van Willem Knoppert: ,,Hij was 10 jaar toen de oorlog uitbrak. Als kind besef je niet wat er gebeurt. De eerste oorlogsjaren zijn waarschijnlijk rustig verlopen voor het gezin. Zijn moeder had altijd een pannetje eten klaarstaan voor iedereen die onverwacht langs kwam.Ze hebben niet in het verzet gezeten, maar hadden wel een varken in de schuur om vet te mesten.”

De vader van Willem, Teunets opa, heeft de razzia van Putten overleefd door net te doen alsof hij ziek was en op bed lag. Mijn oma hing een wit laken uit het raam, een teken dat er een besmettelijke ziekte heerste in het huis.” Het huis aan de Van Damstraat lag in de zône van huizen die tijdens de razzia door de Duitse soldaten verbrand werden. ,,Het huis is bespaard gebleven. Mijn vader heeft wel met zijn moeder en broertje in de kerk gezeten. Hij was te jong om zichzelf te moeten melden.” Toen Putten werd bevrijd op 18 april 1945 was Willem net 14 jaar oud. ,,De eerste nacht heeft hij in een schuilkelder moeten zitten omdat er tussen Putten en Voorthuizen ontzettend gevochten werd.

Toen Teunet nog jong was, vertelde haar vader haar veel verhalen over de razzia. ,,De razzia had een grote impact op de Puttense bevolking, veel meer dan de bevrijding wat natuurlijk logisch is. Van alle mannen in het dorp werden er 660 weggevoerd. De oudere mensen, vrouwen en kinderen bleven achter. Pas toen ik met mijn vader mee ging doen aan bevrijdingsdefilés met onze voertuigen die uit de Tweede Wereldoorlog stammen kwam zijn verhaal over de bevrijding van Putten los.” De bevrijding maakte een grote indruk op de 14-jarige Willem. ,,Vlakbij de Van Damstraat was een plek waar Canadezen een kamp hadden ingericht. Inwoners van het dorp kregen hier chocolade en sigaretten en de soldaten trokken intensief met de Puttenaren op.”

OOGGETUIGENVERSLAGEN WELKOM Na de oorlog begon Willem in 1957 voor zichzelf met de verkoop van tractoren en landbouwwerktuigen. ,,In die periode had mijn vader nog heel veel klanten die de achtergelaten jeeps van de Canadezen als landbouwwerktuigen gebruikten. Ze wilden hun Jeep graag ruilen voor tractor. Mijn vader kon de voertuigen aan de de straatstenen niet kwijt.” Halverwege de jaren ‘90 kwam een bevrijdingstour vlak voor het huis van Willem langs. ,,Mijn vader is minder gaan werken en toen hij gepensioneerd was heeft hij veel Canadese en Amerikaanse veteranen rond gereden. Uiteindelijk stak hij mij ook aan met dit virus. Hij knapte zijn Willys Jeep op en in 2002 gaf hij deze aan mij en zei: alstjeblieft. Vanaf dat moment zijn we veel met z’n tweeën gaan rijden.” In 2010 organiseerde Teunet (in samenwerking met leden van Keep Them Rolling) de eerste Freedom Memorial Tour die ook door Putten heen kwam. Om de vijf jaar wordt de toch herhaald en iedere keer wordt er een magazine gemaakt waar verhalen over de Tweede Wereldoorlog in de omgeving staan. Voor de editie van 2020 is Knoppert nog op zoek naar ooggetuigenverslagen van mensen die de Tweede Wereldoorlog van dichtbij hebben meegemaakt. ,,Mijn tante, de zus van mijn vader, blijkt de bevrijding op een hele andere manier te hebben beleefd en ook dat verhaal wordt in ons magazine opgenomen.”

Het verhaal van Willem Knoppert:

De voorbode.

”We hebben net als gisternacht ook nu weer de gehele nacht in de kelder gezeten. Al dagen horen we de kanonnen en iedere nacht weer het geluid van terugtrekkende Duitse troepen. Zij vluchten naar het westen, om te ontkomen aan de omsingeling van de Canadezen. De kelder was wel een beetje vol. Naast ons eigen gezin dat uit 8 personen bestond, was namelijk ook de broer van mijn vader met zijn gezin bij ons gekomen. Omdat zij met z’n zessen waren, kwam het totaal dus op 14. Dit was wel wat veel, maar de familie kon ook niet aan hun lot worden overgelaten. Hun huis was met de razzia in oktober namelijk verbrand door de Duitsers. Hierdoor waren ze dakloos geworden en al zwervende probeerden ze een zo veilig mogelijke schuilplek te krijgen. Ze dachten hiervoor het beste bij ons terecht te kunnen, maar dat hebben ze geweten”

Gevechten rond Putten.

”Twee dagen geleden, was er namelijk een Duitse tank dwars door de heggen die bij de huizen stonden, komen rijden. Hij had de kanonsloop richting Voorthuizen om waar nodig dekking te geven aan de terugtrekkende troepen. De afgelopen nacht kwam het echt tot schieten en werd, zo later bleek, een begin gemaakt aan de bevrijding van ons dorp Putten. Bij ons op het kruispunt, openden de vanaf Voorthuizen komende Canadezen namelijk het vuur. Na even was het echt raak. Tegenover ons stonden vier huizen nogal in het schootsveld en als eerste werd bij het verste huis, de schuur er achter vandaan geschoten. De scherven zaten bij ons in de dam, die we bij het kelderraam opgeworpen hadden. Hierna was het volgende huis aan de beurt. Je kon zien dat er ergens een waarnemer moest zitten, want de granaat kwam precies op het schuurtje terecht. Hier stond een door Arnhemse evacués meegebrachte geit in. Ondanks dat er van de schuur niets meer over was, overleefde het dier gelukkig de aanslag. Nadat er bij een volgend huis, de hele zijgevel uit was geschoten, was tenslotte het kruispunt aan de beurt.

Een door granaatvuur vernielde Duitse 15 cm houwitser langs de Dorpsstraat ter hoogte van de huidige Brinkstraat.

Om ongeveer 5 uur ’s morgens was het afgelopen. Nieuwsgierig als we waren, gingen we er snel uit en liepen richting het centrum. Na een paar honderd meter lopen, zag ik voor het eerst van mijn leven een Canadese tank. Het voertuig stond met een kapot geschoten rups. Vermoedelijk was het beschoten door de Duitse tank die eerder in de week bij ons in de buurt was opgesteld. Later bleek dat er 4 Canadese tanks langs waren gekomen en de laatste dus door een voltreffer geraakt was. Door in de andere tanks over te stappen, wist de bemanning veilig heen te komen terug richting Voorthuizen. Terug naar het kruispunt, waar het een ravage was. Er stond een keukenwagen met de doodgeschoten paarden er nog voor. Hierdoor waren er voldoende messen om de dieren te slachten. Dit was dus ook al heel snel gebeurd. Verderop stond ook nog een mooie dresseerkar met eveneens een dood paard ervoor. Hier lag een doodgeschoten Duitser bij. Beide werden echter met rust gelaten. We waren dus nog niet bevrijd, al zou het zo later bleek niet lang meer duren”

Een door de Duitsers vernielde tank aan de Voorthuizerstraat.

De bevrijding!

”Het zal zo rond de middag zijn geweest, dat er een klein vliegtuigje vanaf Voorthuizen in de richting van ons dorp Putten kwam vliegen. Ondanks dat ze steeds wat rond cirkelden, kwamen ze steeds iets verder in onze richting. Totdat er op een gegeven moment een voertuig aan kwam. Het bleek later een Brencarrier te zijn. De soldaten die erbij liepen, deelden sigaretten en chocolade uit aan de bevolking die zeker eerst, nog helemaal niet geloven konden dat de oorlog voorbij was.

Prachtige momenten die me nog helder op mijn netvlies staan en die ik nooit zal vergeten. Ook de sigaretten die we van de Canadezen kregen zie ik nog zo voor me. Het merk was Sweet Caporal. Er leek geen einde te komen aan de stoet Canadese voertuigen die ons dorp binnenkwam. De hele middag nog, konden we ons vergapen aan de meest vreemdsoortige exemplaren die we ooit gezien hadden. Op een zeker moment, stopte er een gedeelte van de stoet net bij ons huis. Er werd een grote tent opgezet. Binnen werd een keuken ingericht. Hier konden we mee eten uit van die bakjes met zo’n dubbel handvat eraan”

Met de vrijheid in de ogen gestorven.

”Helaas gebeurden er in het dorp nog een ongeluk met een mitrailleur van een Canadese tanks die afging. Hierbij werden 2 vrouwen gedood en raakte er een zwaar gewond. In Steenenkamer werd er door een Duitser een pantservuist naar een tank gegooid. Tijdens het vuurgevecht wat hierna ontstond werd ook een vrouw gedood. Niet te beschrijven dat deze mensen met de vrijheid in de ogen, toch het leven moesten laten. We waren dus eindelijk vrij. Door het dorp heen, ging de vaste veronderstelling dat de tijdens de razzia weggevoerde mannen snel weer thuis zouden komen. Zo u allen weet, liep dit echter helaas anders. Een groot en intens verdriet, kwam in de plaats van de blijdschap om de bevrijding”