De Arkemheenseweg: ‘Een vogelparadijs sinds de veertiende eeuw’

PUTTEN Overal op straat is een stukje geschiedenis te vinden. Van de Kozakkenweg tot de Peppelerweg: elke straatnaam in ons dorp vertelt een historisch verhaal. In Straatje Om vraagt de redactie naar de onbekende weg en probeert ze de oorsprong van Puttense straatnamen te achterhalen. In deze editie vertellen we waar de naam van de Arkemheenseweg vandaag komt. 

Een polder, dat is waar deze Puttense straatnaam naar verwijst. De naam van die polder zal niet verrassen: Polder Arkemheen. En dat is niet zomaar een polder: het is één van de oudste polders in Nederland. Al in de veertiende eeuw gaf hertog Reinoud III van Gelre toestemming om dijken te bouwen op die plek, waardoor het gebied een polder werd. 

Het gebied ligt in gemeente Putten en Nijkerk en heette vroeger Erckemehen. De dreiging van het zeewater van de Zuiderzee was groot en een dijk tussen de Laak (Nijkerk) en de Schuitenbeek (Putten) zou de bewoners daartegen beschermen. Polder Arkemheen bestaat dan ook uit twee delen: de Putterpolder en de Nijkerkerpolder. Deze worden gescheiden door het kanaal de Arkervaart en beide gemeentes hebben de verantwoordelijkheid over de polders. 

In meerdere opzichten is de Arkemheen bijzonder. Het is dus één van de oudste, maar daarnaast is het de enige polder in ons land waar geen ruilkaveling heeft plaatsgevonden. Verder is het géén drooggelegd gebied, dit in tegenstelling tot veel andere polders. Het gebied lag vroeger direct aan de Zuiderzee, waardoor het gebied relatief makkelijk onder water kon komen te staan. Door de bouw van de dijk kwam zo’n overstroming veel minder vaak voor en werd het dus een échte polder.

Lange tijd was de waterstand van de polder afhankelijk van de keersluizen. In 1874 werd dit overgenomen door windmolens. Ruim tien jaar later kwam daar alweer een vervanger voor: Stoomgemaal Arkemheen en het Putter Stoomgemaal. Volgens de website van deze laatste is dit schepradgemaal een ‘beeldbepalend rijksmonument’ in gemeente Putten: ,,Het herinnert ons aan de tijd waarin de wereld enorm veranderde door het gebruik van stoom”, aldus de website.

In 1971 is de functie van het gemaal overgenomen door een elektrisch vijzelgemaal. Dat wil niet zeggen dat er een eind is gekomen aan het Putter Stoomgemaal. Na veel restauraties is het gemaal in oude staat hersteld en is het na vijfendertig jaar weer gaan draaien. Het poldergebied is echter nog steeds afhankelijk van de elektrische vervanger. 

Voor vogelliefhebbers is Polder Arkemheen een waar paradijs. Volgens de Vogelbescherming komt dat, omdat het gebied een ‘openluchtrestaurant voor weidevogels in Europa’ is. Alles wordt eraan gedaan om vogels een fijne plek te bieden. Zo is er veel voedsel en houden de boeren rekening met vogels. ,,Ze stellen het maaien in de broedtijd uit of ze maaien om nesten heen.”

Sarah Westphal