Afbeelding
Elleke Bal

‘We proberen God handen en voeten te geven op aarde’

7 januari 2021 om 15:00 Geloof & Zingeving

PUTTEN Van een rijtjeshuis in Amsterdam naar een groene leefgemeenschap in Noord-Brabant. Marjan Bosch maakte nogal een ommezwaai in haar leven. Op een positieve manier laat ze zien dat er mogelijkheden genoeg zijn om bewuster en natuurlijker te gaan leven.

Liters courgettesoep werden er het afgelopen jaar gemaakt. De pompoenen “vlogen de grond uit”. Russische bladkool, tomaten, citroengras en salie, het zijn maar een paar voorbeelden van de rijkdom die de kruiden- en moestuin van leefgemeenschap De Huijberg voortbracht. Marjan Bosch loopt behoedzaam tussen de koolbladeren door en wijst af en toe iets aan. De tuin mag er ietwat verwilderd uitzien, er zit een gedachte achter, vertelt ze. Schoffelen en snoeien wordt volgens de filosofie van permacultuur niet gedaan. In een gezond ecosysteem regelt de natuur het zelf. 

Wie de kruidentuinen van kloosters kent als netjes aangeharkte perkjes met grindpaadjes ertussendoor, zal hier wel even opkijken. Deze tuin ligt in een groot grasveld omgeven door bomen. In een hoek ligt een labyrint, even verderop is een vijver gegraven, er zijn bijenkasten en perken voor groenten en kruiden. Planten springen alle kanten uit, de aarde in de moestuinen ligt bezaaid met blad en gedroogd gras. Er wordt nauwelijks gewied, de grond wordt bedekt om te voorkomen dat onkruid gaat groeien en om vocht vast te houden. Hoewel iets minder keurig, toch is dit óók een kloostertuin, namelijk die van de Broeders van Huijbergen. Zij stelden twee jaar geleden deze plek beschikbaar aan drie mensen die hier een groene leefgemeenschap opbouwen.

Dit artikel is een samenwerking met onze mediapartner Volzin. Meer van dit soort artikelen zijn te lezen op onze website in de rubriek Mijn Leven/Geloof & Zingeving.

GRENZEN Op een herfstige dinsdagochtend vertelt Marjan Bosch over de keuze die zo’n zeven jaar geleden haar leven radicaal veranderde en haar uiteindelijk op het spoor van De Huijberg zette. Toen de jongste van drie kinderen de deur uit was, verhuisde ze samen met haar man Rob Knipping van een rijtjeshuis in Amsterdam naar een leefgemeenschap. Bosch zegde haar baan op, Knipping verkocht een goedlopende ijssalon. De woning in Amsterdam-Zuidoost ging in de verkoop, de huisraad ging de deur uit en ze begonnen opnieuw. ,,We waren tegen grenzen aangelopen. Het werd tijd voor iets anders.”

Samen gingen ze op zoek naar een plek waar ze konden leven met aandacht voor ecologie, natuur, geloof en bezinning. Een leven ,,waarin we geen hoog inkomen, een huis vol spullen of auto nodig hebben”. In Huijbergen vonden ze na jaren van omzwervingen hun thuis. Hier hopen ze hun aandacht voor natuur en spiritualiteit te delen met huisgenoten en gasten die een paar dagen mee willen leven. Wat bracht Bosch ertoe om een ommezwaai in haar leven te maken? Wat betekent groen leven voor haar, en lukt het om anderen te inspireren? Ze vertelt erover tijdens een kop thee in haar woonkamer in De Huijberg, het oude bestuurshuis van de Franciscaanse congregatie. 

We kunnen de wereld niet redden, maar we zijn ergens aan begonnen, in de hoop dat het groeit

IETS AAN DE HAND Natuurlijk gooit corona roet in het eten voor De Huijberg. Veel programma’s voor gasten konden niet doorgaan. ,,Maar gek genoeg helpt corona ons ook een beetje mee om onze boodschap te verkondigen”, vertelt Bosch. ,,Het doet mensen inzien: er is iets aan de hand met de aarde. Eet minder vlees, vlieg niet de hele wereld over, bezin je op de keuzes van het leven, waar je zonder kan, waar je gelukkig van wordt. Maak je actieradius wat kleiner.” 

Haar grote inspiratie is Laudato Si’. ‘Wees geprezen, mijn Heer’, zijn de eerste woorden van het Zonnelied van de middeleeuwse heilige Franciscus van Assisi. In dit loflied bezingt hij de levenslust op aarde. ,,Wees geprezen, mijn Heer, om onze zuster aarde, die ons voedt en leidt en verscheidene vruchten voortbrengt met kleurrijke bloemen en kruiden.” Het staat in schril contrast tot de zwaarmoedige boodschap dat de aarde ten onder gaat als we niet snel actie ondernemen. Toch gelooft Bosch dat we met de boodschap van het Zonnelied verder komen. ,,God laat het ons in de tuin zien. Ondanks al die droogte en narigheid, en ondanks corona, moet je eens kijken: alleen die opbrengst al dit eerste jaar. En ineens gaat de perenboom weer bloeien. Die levenskracht! Laten we daar beginnen.”

RODE DRAAD Groen leven is een rode draad die door haar leven speelt, vertelt Bosch. Na het gymnasium in Den Haag wilde ze het liefst een mbo-groenopleiding gaan doen. ,,Dat werd in de omgeving toch wel vreemd gevonden.” Dus werd het de bibliotheek- en documentatieacademie, en later hbo-theologie. Vegetarisch eten was voor haar vanzelfsprekend, tuinieren een grote liefde. Eenmaal gesetteld in Amsterdam bezocht ze vaak leefgemeenschap Stoutenburg, deed er mee aan tuinweken en retraites. ,,Dat was voor mij een ideaal. Maar ik vond het moeilijk om die manier van leven zelf thuis door te voeren.”

Bosch werkte lang in het basisonderwijs. Ze bracht scholen met inspirerende vormen van levensbeschouwing in aanraking. Daar beleefde ze plezier aan, maar ze kende ook ,,periodes van narigheid en depressie”. Ze kwam in de ziektewet, en later in de WW. Van daaruit begon ze een eigen praktijk voor stiltecoaching. ,,Daar begint het voor mij, bij aandacht en de stilte.” Ze begeleidde een tijdlang volwassenen en kinderen naar stilte via bijvoorbeeld mindfulness en natuuractiviteiten. Maar uiteindelijk besloot ze toch weer in dienst te gaan, als diaconaal werker in een Lutherse kerk. 


Marjan Bosch

HET ROER OM ,,Mijn man had een ijssalon in Amsterdam. Dat was allesbehalve groen. Wel lekker en sociaal, maar veel suiker, veel melk, veel energie.” Uiteindelijk ging het roer om. Het echtpaar zette de eerste stappen om hun levenswijze te veranderen. Ze verhuisden allereerst naar Eltheto in Amsterdam, een leefgemeenschap in vijftien woningen boven een kerk. ,,Dat was een grote stap: ontspullen, dingen loslaten. Maar het voelde goed, lichter.” 

Maar al jaren droomden Bosch en Knipping verder over leven in het Franciscaans Milieuproject in kasteel Stoutenburg, bij Amersfoort. Zes bewoners vormden hier een ‘milieuklooster’. De bewoners leefden in zelfgekozen armoede van 180 euro per maand. Ze aten zoveel mogelijk van eigen land, hergebruikten alles. Na een proeftijd, of ‘noviciaat’, verhuisde het echtpaar ernaartoe. Een droom kwam uit. 

DAKLOOS Maar toen de eigenaar van Stoutenburg – het Utrechts Landschap – de huur van het pand met 80 procent verhoogde naar 90.000 euro per jaar, kwam er in 2017 een eind aan dit avontuur. De gemeenschap vocht het aan via de rechter, maar het mocht niet baten. Bosch raakte dakloos, maar wilde het werk van Stoutenburg op een andere plek voortzetten. Na jaren zoeken en verblijf op verschillende plekken, kwam er die verrassende brief van Broeder Bram van de Broeders van Huijbergen. Hij schreef: ,,We hebben hier een huis, en een stuk grond. Is het iets voor jullie?”

Met die brief begon het. Marion Gieben, ook een oud-bewoner van Stoutenburg, verhuisde als eerste naar Huijbergen. Ze begon met de aanleg van de tuin, organiseerde activiteiten voor gasten om ‘bewust natuurlijk leven’ voor te leven en de kost te verdienen. Het liep als een trein. Toen Bosch en Knipping haar opzochten, waren ze enthousiast. Inmiddels wonen ze er veertien maanden. Hun project is dit jaar een van de deelnemers van het programma Space for Grace, dat vernieuwende projecten van kerken en geloofsgemeenschappen ondersteunt, met geld en advies. ,,Onze minileefgemeenschap krijgt zo de kans om een broedplaats rond Laudato Si’ en bewust natuurlijk leven te zijn.”

Paspoort
Marjan Bosch (1963, Den Haag) is praktisch theoloog en bewoner van leefgemeenschap De Huijberg in Zuidwest-Brabant.
-Studeerde aan de bibliotheek- en documentatieacademie, deed later hbo-theologie aan de Educatieve Faculteit Amsterdam.
- Werkte als identiteitsbegeleider en adviseur religie en levensbeschouwing in het basisonderwijs.
- Is vanaf 2011 een trainer ‘Mindfulkids’, het oefenen van aandacht en stilte in de bovenbouw van het basisonderwijs.
- Schreef meerdere boeken, zoals Stap in de stilte: 49 simpele ontdekkingen (2013, uitgeverij Meinema).
- Was van 2015-2017 lid van het Franciscaans Milieuproject Stoutenburg.
- Is sinds augustus 2019 bewoner (Huijbergier en hovenier) van leefgemeenschap De Huijberg, samen met haar man Rob Knipping en Marion Gieben. Zie www.dehuijberg.nl.

HUIJBERGEN Huijbergen is al sinds 1278 een religieuze pleisterplaats. Toen vestigden zich hier de eerste monniken van de inmiddels verdwenen kloosterorde Wilhelmieten. In 1854 ontstond hier een congregatie van franciscaanse broeders. De Broeders van Huijbergen baseren zich op de leefregel van Franciscus, en hielden zich veel bezig met onderwijs. Ze stichtten verschillende scholen, ook in Indonesië en Brazilië. Nu wonen er in Huijbergen 21 broeders, de jongste bijna zeventig, de oudste over de negentig. Jonge aanwas is er niet meer. Het bestuur verhuisde naar Indonesië. Maar de samenwerking met De Huijberg wordt steeds sterker. Zo verblijven groepen gasten van De Huijberg in het gastenverblijf van de broeders. 

De gasten leven mee volgens het dagritme van De Huijberg, met tweemaal daags een meditatief moment. Ze eten mee van het rijke biologische eten, deels uit eigen tuin. Bosch is huiverig om hele theorieën over duurzaamheid op te hangen als ze groepen ontvangt. ,,Dat werkt volgens mij niet zo. De tuin is de belangrijkste plek waar we groepen naartoe willen brengen”, vertelt ze. ,,De mensen die op maandagochtend beginnen, komen vaak wat gestrest binnen: ze hebben file gehad, druk op het werk, zorgen over familie. Maar in de loop van de week, door het werk in de tuin en de dagindeling, zie je ze ontspannen. Op vrijdag is hun hele gezicht zacht. Wat nemen ze mee? Hopelijk het ritme, de meditaties, goede voeding, en stilte, weer even realiseren wat belangrijk is in het leven.”

TIPS VOOR THUIS Kunnen mensen ook thuis op zo’n bewuste en duurzame manier leven? Dat is waarschijnlijk moeilijker, beaamt Bosch. ,,Maar begin met kleine stapjes, met iets waar je warm van wordt. Maak het je niet te moeilijk.” Een andere tip die Bosch meegeeft is dat het helpt om anderen op te zoeken met wie je samen iets kan doen. ,,En het begint met stilstaan. Je afvragen: wat vind ik belangrijk”, zegt ze. ,,Als groepen in de tuin aan het werk zijn, luiden we ook af en toe een ‘mindful’-bel. Dan laat iedereen even vallen waar-ie mee bezig is, even om je heen kijken, even ademen, even van houding wisselen. Dat kan ook thuis. Ook op de computer kun je zo’n mindfulnessbel installeren.” 

Ook voor Greta Thunberg begon het met stilstaan, vertelt Bosch. ,,Zij is gewoon ergens gaan zitten met haar bordje, ze besloot op een dag te gaan staken door op de stoeprand te gaan zitten. En zo zitten wij hier ook met ons bordje. We kunnen de wereld niet redden, maar we zijn ergens aan begonnen, in de hoop dat het groeit.” 


Marjan Bosch

SCHEPPING Wat voor rol speelt religie in De Huijberg? De leefgemeenschap kent vele inspiratiebronnen, sommige religieus, andere niet, vertelt Bosch. ,,Voor mij is het iets wat ik van kinds af aan heb meegekregen, en wat ik later zelf heb gevormd. Geloof is puur. Vroeger was het God op een wolk, nu is God voor mij ‘alles in allen’, waar ik een beetje stamelend naar zoek. We proberen God handen en voeten te geven op de aarde.” 

,,Oh wacht, het woord schepping is lastig”, lacht Bosch. ,,Ik geloof gewoon in de evolutie hoor.” Net als theologe Trees van Montfoort, die het boek Groene Theologie schreef, is Bosch van mening dat het Westerse christendom de afgelopen decennia geen positieve invloed heeft gehad op die zogeheten schepping. Het begrip van ‘rentmeesterschap’ deed voorkomen alsof mens heerser was over de aarde. ,,Dat superieure denken dat het allemaal maar draait om wat wij nodig hebben, waar we naartoe willen, koste wat kost, daar is het misgegaan.”

INDIANEN Bosch verwijst graag naar de toespraak van Chief Seattle, een speech van een opperhoofd van Suquamish en Duwamish indianenstammen. Hij sprak deze uit rond 1854 toen een gouverneur het land van deze stammen wilde kopen. ,,Hoe kun je de lucht, de warmte van het land kopen of verkopen? Dat is voor ons moeilijk te bedenken.” Hij vervolgt: ,,Iedere spar die glanst in de zon, elk zandstrand, elke nevel in de donkere bossen, elke open plaats, elke zoemende bij is heilig in de gedachten en herinnering van mijn volk.”

Begin met kleine stapjes, met iets waar je warm van wordt. Maak het je niet te moeilijk

Naar die houding moeten we terug, zegt Bosch. Duurzaamheid staat voor haar synoniem aan liefde voor de aarde. Ze noemt de nieuwe film van de beroemde bioloog Sir David Attenborough, A Life on Our Planet, te zien op Netflix. ,,Ook hij vraagt de mens om stil te staan bij het prachtige van de aarde. Hij is hoopvol: er zijn oplossingen voor onze problemen.” Verduurzaam de landbouw, zegt hij bijvoorbeeld, en stop de ontbossing.

VERDER BLOEIEN Op kleine schaal proberen de bewoners van De Huijberg bij te dragen, door de schepping te koesteren. Hun droom is om de permacultuurtuin op het kloosterterrein verder te laten bloeien. ,,Dat we steeds meer kruiden en bloemen, eetbare planten, bomen, noten en fruit laten groeien, en daar met veel mensen van kunnen genieten.”

De broeders hebben gevraagd of ze een bestemming hebben voor een van de vleugels van het klooster. ,,We willen er een winkeltje beginnen met groene producten.” In een ander deel van de kloostertuin zijn er plannen voor een Tiny Forest, waar inheemse bomen in goede balans met elkaar in tien jaar een oerbos kunnen vormen. De Huijberg hoopt het bos samen met de leerlingen van de naastgelegen school aan te planten. Er komt ook een schooltuin op het terrein. En zo krijgen ook de kinderen in Huijbergen al vroeg iets mee van de liefde voor de aarde.

door Elleke Bal

Wat is Volzin? Volzin is een magazine voor religie en samenleving. Volzin beschrijft de levensbeschouwelijke diversiteit in Nederland en organiseert zingevende activiteiten als lezingen, thema-avonden, boekprojecten en een jaarlijkse schrijfwedstrijd. Kijk voor meer informatie op www.volzin.nu

Deel dit artikel via:
advertentie
advertentie